Is er iets in mijn leven dat me overstijgt of verbindt met het hogere of alomvattende? Wat is er dat mijn leven zin en richting geeft? Iets dat ik niet kan beschrijven, maar wel kan ervaren? Er zijn al eeuwen vragen die de mens bezighoudt. Spiritualiteit is in ieder geval een zoektocht naar de verhouding van de mens tot iets groters of ‘onbevattelijks’: de kosmos, het goddelijke, het transcendente, de levensenergie – hoe je het ook wil noemen. Sommige mensen zoeken deze antwoorden 'boven', bij een god of goden. Anderen gaan met hun aandacht naar binnen, via meditatie of yoga. Anderen ervaren het vooral als een verbinding met de natuur, kunst of met anderen.

Andere spirituele activiteiten zijn: yoga en meditatie, cursussen die zich richten op spiritualiteit of zingeving, plekken om stil te staan bij wat je doet, thuis een ‘heilige plek’ inrichten. Veel Nederlanders beschouwen zichzelf als ‘ongebonden (hedendaags) spiritueel’ in vergelijking met andere landen. De ongebonden spirituelen zijn zelf verantwoordelijk voor hun spiritualiteit en behoren niet tot een (traditionele) religie.

Spiritualiteit lijkt aan een opmars bezig.

Boeken over mindfulness, chakra’s, kleurentherapie en klankschalen vullen hele planken in boekhandels. Coaches en centra voor yoga, tantra, meditatie en ademhalingswerk verschijnen in de kleinste dorpen. Maar wat zeggen de cijfers? Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau daalt het aantal Nederlanders dat gelooft in amuletten, waarzeggers, gebedsgenezers en sterrenbeelden. (Let wel: dit is een vrij beperkte invulling van spiritualiteit.)

Kunnen we binnen het humanisme een plek vinden voor spiritualiteit?
Humanisten reageren verschillend op spiritualiteit. Spirituele inspiratie komt vaak voort uit religieuze teksten en tradities, zoals de middeleeuwse mystiek, het boeddhisme en soefisme. Deze mensen zijn niet te spreken over mensen die exclusief humanistisch zijn. Inclusief humanisten zijn bereid de waarden of praktijken uit andere levensbeschouwingen, zoals meditatie en bezinning, te accepteren. Er is in ieder geval één ding dat spiritualiteit en humanisme gemeen hebben: de zoektocht naar zingeving.

Spiritualiteit van de mens

In het humanisme ligt de nadruk op wat mensen ervaren en beleven. Dit omvat ook de diepe ervaring van (en verwondering over) de veelzijdigheid of grootsheid van het leven. De humanistische spiritualiteit is op zoek naar wat bezieling, moed of troost biedt. Het is een zoektocht naar onze innerlijke wereld en naar datgene wat ons verbindt. Spirituele humanisten vinden dat er te veel nadruk ligt op de ratio, het denken. De innerlijke ervaring, intuïtie en gevoelswereld kunnen net zo goed een belangrijke bron zijn van kennis over het leven.